EKO degani oddiy qilib aytganda 
sun'iy urug'lantirishdir. Bu usul 
1978 yildan beri dunyoda samarali 
qo'llanib kelib, minglar bepusht 
oilalarga farzand baxtini ulashib 
kelmoqda. 
EKO ruscha "ekstrakorporalnoye 
oplodotvoreniye" atamasining 
qisqartmasi. Uning ma'nosi 
shundaki, urug'lanish ayol 
organizmida emas, balki 
tashqi muhitda sun'iy ravishda 
amalga oshirilib, hosil bo'lgan 
embrion esa bir necha kundan 
so'ng ayol bachadoniga sun'iy 
kiritiladi. 
Buning uchun ayol tuxumdoni 
kuchli stimulyatsiya qilinadi. 
Natijada tuxum hujayralariga ega 
bir necha follikula yetilib chiqadi. 
Shifokor tuxumdonini tashqaridan 
maxsus igna orqali punksiya qilib 
yetilgan tuxum hujayralarini 
chiqarib oladi. Bu tuxum 
hujayralari erkak spermatozoidlari 
bilan maxsus probirkada 
urug'lantiriladi. Agar erkak 
spermatozoidlarining sifati past 
bo'lsa, IKSI uslubi yordamida 
spermatozoidning urug'lantirish 
qobiliyatiga ega bo'lgani ajratilib 
olinadi, agar urug'lantirish 
qobiliyatiga ega bo'lmasa unda 
donor spermasidan foydalaniladi. 
Probirkada urug'langan tuxum 
hujayrasi bir necha kun davomida 
bo'linish natijasida embrionga 
aylanadi. Shundan so'ng embrion 
ayol bachadoniga maxsus yo'l 
bilan kiritiladi va embrion o'z 
rivojlanishini bachadonda oddiy 
homiladorlik singari davom etadi. Saboq.Org saytidan olingan. Sun'iy urug'lantirish 
bepushtlikning qaysi holatlarida 
qo'l kelishi mumkin? 
1. Ayolning ikkala bachadon 
yo'llarining yo'qligi yoki ularning 
o'tkazuvchanligi juda pastligi; 
2. Erkak bepushtligi 
(spermatozoidlarning sifatsizligi); 
3. Bepushtlikni davolashning 
boshqa yo'llari 10 yildan ortiq 
samarasiz bo'lganligi; 
4. Bepushtlikning sababi noaniq 
ekanligi. 
Erkakning spermatozoidlari 
umuman urug'lantirish 
xususiyatiga ega bo'lmagan 
hollarda spermatozoidlar 
bazasidan donor spermasidan 
foydalaniladi. 
Sun'iy urug'lantirishning natijasi 
qanday? 
Suniy urug'lantirishdan homilador 
bo'lish imkoniyati yaxshi, lekin 
bunday homiladorlikni saqlab 
qolish ko'p faktorlarga bog'liq: 
- er-xotinning umumiy salomatligi; 
- er-xotin yoshi (qanchalik yosh 
bo'lsa, shunchalik homiladorlik 
saqlanish ehtimoli katta); 
- sun'iy yetilgan embrionning 
sifati; 
- to'g'ri belgilangan va amalga 
oshirilgan muolaja va boshqa 
faktorlar. 
Bir marta sun'iy urug'lantirish 
natijasida homiladorlik yuz 
bermagani hech narsani 
bildirmaydi. Xuddi oddiy 
homiladorlik singari sun'iy 
homiladorlik urunishlari ham bir 
necha bor takrorlanib bola 
tug'ilish ehtimoli bor. 
Sun'iy urug'lantirish muolajasi 
o'rtacha necha pul turadi? 
Sun'iy urug'lantirish muolajasining 
narxi har xil mamlakatda 
turlichadir. Statistik ma'lumotlarga 
qaraganda o'rtacha 5000 AQSH 
dollaridan 10000 AQSH 
dollarigacha tashkil qiladi. Undan 
tashqari samolyot, yashash va 
dori-darmon xarajatlarini ham 
inobatga olish lozim. 
Sun'iy urug'lantirish quyidagi 
bosqichlarda amalga oshiriladi: 
1-bosqich 
Er-xotin to'liq diagnostika qilinib, 
sun'iy urug'lantirish dasturi 
belgilanadi. Dastur ichida undan 
keyin amalga oshiriladigan 
homiladorlikni olib borish tizimi 
ham aniq ko'rsatiladi. 
2-bosqich 
Er-xotinni sun'iy urug'lanish 
muolajasiga ruhan va jismonan 
tayyorlash: ayol organizmidagi 
gormonal o'zgarishlarni tuzatish, 
spermatozoidlar sifatini oshirish, 
infeksiyalarni davolash va hokazo. 
3-bosqich 
Ovulyatsiyani stimulyatsiya qilish 
(kuchaytirish), Ultra tovushli 
diagnostika orqali kuzatish (10-30 
kun davomida). 
4-bosqich 
Sun'iy urug'lantirishni amalga 
oshirishdan oldin tuxum 
hujayrasini to'liq rivojlantirish 
maqsadida ayolga HCHG (maxsus 
suyuqlik) kiritiladi. 
5-bosqich 
Tuxum hujayralari ayol 
tuxumdonidan maxsus igna 
yordamida olib chiqariladi, erkak 
spermasi topshiriladi. Tuxum 
hujayralari probirkada 
spermatozoidlar bilan sun'iy 
urug'lantiriladi (1 kun). 
6-bosqich 
Embrion rivojlanishi kuzatiladi (2-5 
kun). 
7-bosqich 
Embrion ayol bachadoniga sun'iy 
kiritiladi. Qolgan embrionlar har 
ehtimolga qarshi muzlatib 
qo'yiladi (1 kun). 
8-bosqich 
Sun'iy urug'lantirish natijasida 
vujudga kelgan homiladorlikning 
ilk davrida qo'shimcha gormonlar 
ichiladi (homiladorlikning 10-14 
haftasigacha). 
9-bosqich 
Homiladorlikni aniqlash, test 
o'tkazish (sun'iy urug'lantirishdan 
so'ng 2 hafta o'tgach). 
10-bosqich 
UTD diagnostikasi (sun'iy 
urug'lantirishdan so'ng 3 hafta 
o'tgach). 
11-bosqich 
Homiladorlikni olib borish (oddiy 
homiladorlikdan ko'ra ko'proq 
e'tibor va mas'uliyat talab etiladi). 
12-bosqich 
Tug'ish jarayoni. 
Sun'iy urug'lantirishda ayol 
tuxumdoni stimulyatsiya qilinib, 
bir nechta tuxumdon vujudga 
kelishi natijasida, egizaklar 
tug'ilish ehtimoli katta.

IKSI degani inglizcha 
"IntraCytoplasmic Sperm Injection" 
iborasining qisqa ko'rinishi. Bu 
muolaja hisoblanib, unda erkak 
spermatozoidining eng sifatlisi 
embriolog tomonidan ajratib 
olinib maxsus igna orqali ayol 
tuxumdoniga sun'iy kiritiladi. 
IKSI muolajasidan qachon 
fydalaniladi? 
Spermatozoidlar sonining nihoyat 
kamligi; 
Harakatlanuvchan 
spermatozoidlar sonining kamligi; 
Spermatozoidlar tarkibining 
patologiyasi; 
Spermotozoidning sifatsizligi; 
Eyakulyatsiya davomida sifatli 
smermatozoid ajralmasligiga 
qaramay, erkak tuxumdonini 
punksiya qilish (maxsus igna bilan 
teshib) natijasida sifatli 
spermatozoidlarni ajratib olish 
imkoniyati mavjudligi; Saboq.Org saytidan olingan. Bir necha bor qilingan sun'iy 
urug'lantirish muolajalari 
spermatozoidlarning sifatsizligi 
tufayli samarasiz bo'lgani; 
Erkak maniyida 
spermatozoidlarni 
sifatsizlantiruvchi moddaning 
mavjudligi; 
Bepushtlikning sababi noaniq 
ekanligi; 
Ayol tuxumi bilan erkak 
spermatozoidlarining kimyoviy 
jihatdan bir-biriga mos emasligi; 
Bo'lajak ota-onaning yoshi 
kattaligi. 
Statistik ma'lumotlarga qaraganda, 
IKSI muolajasi yordamida amalga 
oshirilgan urug'lantirishning 45% 
homiladorlikka olib keladi.

Sun'iy urug'lantirish o'ta jiddiy 
muolaja bo'lib, natijasi ijobiy 
bo'lishi uchun undan oldin ayol va 
erkak organizmi to'liq 
tekshiruvdan o'tkaziladi. Tekshiruv 
natijalariga qarab sun'iy 
urug'lantirish muolajasini qay 
tarzda amalga oshirish 
rejalashtiriladi. Ba'zida analiz 
natijalari tufayli EKO orqaga 
suriladi. Quyida EKO uchun kerak 
bo'ladigan asosiy analizlar 
keltirilgan. 
Ayollarga: 
1. Qon guruhi, rezus-faktor, rezus- 
antimoddalar 
2. Gormonlar ( hayz siklining 3-5 - 
kunida): 
FSG 
LG 
Estradiol 
Prolaktin 
STG-somatrop gormoni 
Progesteron (imkon qadar hayz 
siklining 20-25 kunida topshirish 
lozim) Saboq.Org saytidan olingan. TTG 
T1-T4 
3. Infeksiyalar: 
Xlamidiya 
Ureoplazma 
Mikoplazma 
Gardnerella (qon va mazok) 
Gonokkok 
Serkvil kanalining sitologik 
tekshiruvlari 
Flora mazoki 
B va C gepatitiga qarshi 
antimoddalar 
VPG, SMV (qon, mazok) 
OITS, sifilis (qon) 
Qizilcha 
Toksoplazmoz 
Qon gemostazi 
4. Maxsus tekshiruvlar: 
Bachadon va bachadon yo'llari 
surati (GSG) 
Laporoskopiya natijalari (agar 
o'tkazilgan bo'lsa) 
Gisteroskopiya natijalari 
Biopsiya natijalari 
UTD tekshiruvlar 
Kompyuter tomografiyasi 
suratlari (agar o'tkazilgan bo'lsa) 
5. Yig'ilgan boshqa tekshiruvlar 
natijalari. 
6. Qon tekshiruvi: 
Qonning bioximik tarkibi 
Glyukoza va protrombin 
analizlari 
Siydik analizlari 
7. Qo'shimcha: 
Ayol avlodi (ona, opa-singil, buvi, 
xola)ga munosib kasalliklar haqida 
batafsil ma'lumot, xususan: 
onkologik kasalliklar, diabet va 
boshqa jiddiy kasalliklar 
Bolalikda o'tkazilgan kasalliklar 
haqida ma'lumot 
Ayol onasining ginekologik 
kasalliklari haqida batafsil 
ma'lumot 
Sun'iy urug'lantirishdan oldin 
tishlarni davolash lozim. 
Erkaklarga: 
Qon guruhi 
Rezus-faktor 
HIV 1/2 (OITS antimoddalari) 
RW-sifilis 
Gepatit B va C ga antimoddalar 
Spermogramma (topshirilgan 
muddati 3 oydan oshmagan 
bo'lishi kerak) 
Infeksiyalar (yuqorida ayollar 
bo'limida qarang)

Agar sun'iy urug'lantirish 
homiladorlikka olib kelsa, bu juda 
yaxshi, lekin ayrim holatlarda 
salbiy oqibatlar yuzaga kelishi 
mumkin. 
Ular: 
Ayol tuxumdoning 
giperstimulyatsiyasi: 
Buning natijasida tuxumdonda 
ko'plab sariq moddalar vujudga 
kelib, ular gormon chiqara 
boshlaydi. Bir xil ayollar ushbu 
gormonlarning ko'payib 
ketganidan o'zlarini yomon his 
qiladilar. Asosan qorin tagidagi 
og'riq, ko'ngil aynash kuzatiladi. 
Lekin ayrim hollarda bo'shashish, 
siydik miqdorining kamayib 
ketishi, qorinning qattiq shishi 
kuzatilishi mumkin. Saboq.Org saytidan olingan. Juda oz holatlarda 
giperstimulyatsiyaning natijasi 
og'ir asoratlarga olib keladi. 
Bunda ayol nafas olishga qiynaladi 
va qon bosimi tushib ketadi. 
Odatda bu holatlar oson 
davolalanadi. Davolanish davomida 
ko'p suyuqlik ichiladi, maxsus dori 
kapelnitsa orqali organizmga 
kiritiladi. 
Giperstimulyatsiyaning yengil 
shakllarida shifokor bilan 
maslahatlashgan holda uyda 
qolish mumkin, lekin og'irroq 
hollarda shifoxonaga yotish talab 
etiladi. 
Ko'p homilali homiladorlik : 
Homila paydo bo'lishi uchun 
sun'iy urug'lantirish jarayonida 
ayol bachadoniga bir nechta (ko'pi 
bilan 3 ta) embrion o'tqaziladi. 
Ba'zida bu ko'p homilali 
homiladorlikka olib kelishi 
mumkin. Agar bachadonda 
ikkitadan ko'p homila bo'lsa, 
bunday homiladorlikni o'tkazish 
va saqlab qolish juda qiyin bo'ladi. 
Shuning uchun maxsus usullar 
bilan bir embrionning rivojlanishi 
to'xtatiladi. Bunda boshqa 
embrionlarga ziyon yetkazilmaydi. 
Bu maxsus jarrohlik operatsiyasi 
bo'lib, u Ultra tovushli diagnostika 
apparati yordamida amalga 
oshiriladi. Sun'iy urug'lantirish 
natijasida vujudga kelgan 
homiladorlik bir oz zaifroq 
bo'lgani uchun bachadonda 
ikkitadan ko'p homila 
bo'lmasligini ta'minlash maqsadga 
muvofiq bo'ladi. 
Bachadondan tashqari 
homiladorlik: 
Agar ayol bachadoniga embrion 
o'tqazilgandan so'ng bo'shashib 
ketish, bosh aylanish, noaniq 
kuchli og'riq va homiladorlikning 
belgilari kuzatilsa bachadondan 
tashqari homiladorlik vujudga 
kelgan bo'lishi mumkin. Bunda 
homila bachadonda emas, balki 
unda tashqarida rivojlanadi. Bu 
juda xavfli holat bo'lib, tezda 
shifokorga murojaat qilishni talab 
etadi.

Har bir sog'lom erkakda 
spermatozoid morfologiyasi 
yuqori darajada bo'ladi. Ba'zida 
esa morfologiya buzilishi 
kuzatiladi. Buning sabablaridan 
biri - erkaking tuxumi kasalliklari 
bo'lishi mumkin. 
Spermatozoid morfologiyasi 
Normada spermotozoid uzunligi 
5-6 mikrometr va diametri 3 
mikrometrni tashkil etadi; 
Uning bosh qismida qopqoqcha 
bo'lib aniq namoyon bo'lishi 
kerak; 
Spermatozoid yuzasida hech 
qanday nuqson bo'lmaslligi kerak. 
Yuqoridagi va yana bir qator 
ko'rsatkichlarga qarab 
spermatozoid sifatiga umumiy 
baho beriladi. Bu spermotozoid 
morfologiya darajasi deb ataladi. 
Spermotozoid morfologiyasi 
darajasi past bo'lishi ko'pincha 
vaqtinchalik bo'lib, bir qancha 
muddat o'tgach tabiiy ravishda 
normallashib ketadi. Ba'zi 
holatlarda morfologiyaning past 
darajasi erkakda tuxum kasalliklari 
mavjudligidan dalolat berishi 
mumkin. Saboq.Org saytidan olingan. Spermatozoid morfologiyasi 
darajasini tabiiy ravishda oshirish 
yo'llari: 
Spermatozoid 
kuchini 
oshiruvchi 
kokteyl: Bir 
stakan mevasiz 
va shakarsiz 
yogurtga 1 choy 
qoshiq asal va 3 
osh qoshiq 
golubika 
(malina, mango) 
solib blenderda 
kokteyl holatiga 
kelguncha 
aralashtiramiz. 
Tayyor kokteylni 
har kuni ichish 
foyda keltiradi. 
Sheffield Universtiteti proffesori 
Allan Paceyning fikricha, erkak 
sog'lom hayot tarzida yashasa 
uning spermatozoidlari sifati 
yaxshilanib, soni esa ko'payar 
ekan. 
Sog'lom hayot tarzi deganda, 
Spirtli ichimlik ichmaslik; 
Chekmaslik; 
Yo'gliq mahsulotlardan imkon 
boricha kamroq iste'mol qilish; 
Antioksidantlarga boy 
mahsulotlarni ko'p iste'mol qilish; 
Og'ir bo'lmagan jismoniy 
mashg'ulotlar bilan muntazam 
ravishda shug'ullanishni 
tushunish kerak. 
Agar erkak sog'lom hayot tarzida 
yashab ham spermatozoid 
morfologiyasi past darajada 
bo'lsa, u holda shifokorga uchrab 
maxsus davolanish kursini olishi 
talab etiladi.

Erkak bepushtligi hozirgi kunda 
dolzarb masaladir. Ekologik 
muammolar, betartib jinsiy hayot 
kechirish, stress, ichkilik bunga 
sabab bo'lib kelmoqda. 
Erkak bepushtligini diagnostika 
qilishda birinchi o'rinda urug' 
taxlili turadi. Urug' taxlili yoki 
spermogramma uchun erkakning 
spermatozoididan taxlil uchun 
namuna olinadi. Bu namuna 
orqali: 
1. Urug' miqdori; 
2. Urug'dagi spermatozoidlar soni; 
3. Spermatozoid sifati va shakl; 
4. Spermatozoidlarning qimirlash 
hususiyati o'rganiladi. 
Odatda erkak bepushtligini 
sababini bilish uchun yuqoridagi 
usul yetarli bo'ladi, lekin ba'zida 
boshqa diagnostika yo'llari ham 
amalga oshiriladi. Bunga 
quyidagilar kiradi: 
Urolog tomonidan amalga 
oshiriladigan to'liq jismoniy 
diagnostika; Saboq.Org saytidan olingan. Urug'ning maxsus taxlili. Bunda 
urug' genetik holati o'rganiladi, 
urug'dagi antimoddalar borligi 
tekshiriladi, spermatozoidlarning 
yashay olish qobiliyati aniqlanadi. 
Erkakning gromonal holatini 
aniqlovchi qon tekshiruvi; 
Jinsiy infektsiyalarni aniqlovchi 
qon tekshiruvi; 
Genetik taxlil; 
Ulrta tovushli diagnostika; 
Siydik va siydik yo'llari analizi; 
Biopsiya.

Erkak kishining jinsiy a'zolarida 
mavjud bo'lgan tomir va 
arteriyalar uning tuxumini qon 
bilan ta'minlash vazifasini 
bajaradi. Qon tomirlari orqali qon 
yurakdan butun tana bo'ylab 
aylanadi. Aylanish bir tomonlama 
bo'ladi. Bazida organizmda biror 
kasallik tufayli qon bir tomonga 
emas, balki uning oz miqdori 
teskari tomonga qayta boshlaydi. 
Shunda qaytgan qon hisobiga 
tomirlar kengayadi, shishadi, 
kattalashadi. Natijada varikotsele 
kasalligi yuzaga keladi. 
Kim varikotsele bilan kasallanishga 
moyil bo'ladi? 
Varikotsele juda ko'p tarqalgan 
kasallik bo'lib, odatda 15-25 
yoshlik erkaklarda paydo bo'ladi. 
Buning sababi jinsiy rivojlanish 
jarayonida tuxumlar katta tezlikda 
o'sadi va ularning to'g'ri 
rivojlanishi uchun ko'p miqdorda 
qon talab etiladi. Agar shu davrda 
qon tomirlari yaxshi faoliyat 
ko'rsatmayotgan bo'lsa, kuchli 
qon oqimiga bardosh bera olmay 
tomirlarda varikotsele yuzaga 
kelishi oson bo'ladi. 
Ko'pincha varikotsele chap 
tomondagi tuxum tomirlarida 
namoyon bo'ladi. Kam hollarda 
o'ng tomonda ham yuzaga 
chiqishi mumkin. 
Varikotsele xavflimi? 
Varikotselening xavfliligi uning 
darajasiga bog'liq. Varikotsele 
tufayli erkak tuxumida harorat 
yuqori yuradi, bu esa 
spermatozoidlarni o'limiga, sifatini 
buzilishiga natijada bepushtlikka 
ham olib kelishi mumkin .Saboq.Org saytidan olingan. Varikotsele alomatlari qanday? 
Varikotsele mavjudligi haqida 
erkak ko'pincha bilmay yuradi. 
Issiq kunda yoki uzoq vaqt bir 
joyda o'tirish yoki tik turish 
natijasida ba'zi alomatlar 
namoyon bo'lishi mumkin: 
- tuxumlarning qichinishi; 
- jinsiy a'zolarda og'irlik paydo 
bo'lishi; 
- tomirlarning bortganligini qo'l 
bilan sezilishi; 
- tuxum tomonda noqulaylik 
sezilishi; 
- bir tomondagi tuxumning 
boshqa tomon tuxumdan shakli va 
razmeri bilan farq qilinishi. 
Varikotsele qanday davolanadi? 
Shifokor varikotsele kasalligini 
aniqlash uchun tuxumni 
tekshiradi. Bunda tuxum razmeri, 
shakli, joylashishi, 
harakatlanishiga ahamiyat 
beriladi. Agar varikotsele borligiga 
shubha paydo bo'lsa, qo'shimcha 
ultra tovushli diagnostika yoki 
stretoskopik tekshiruv talab 
qilinishi mumkin. 
Agar varikotsele erkakka hech 
qanday noqulaylik keltirmayotgan 
bo'lsa, u holda u odatda 
davolanmaydi. 
Varikotsele darajasiga qarab 
ba'zida uni jarrohlik yo'li bilan olib 
tashlash yoki varikotsele tufayli 
tuxum va boshqa jinsiy a'zolardagi 
yallig'lanishni dori vositalari bilan 
davolash talab etilishi mumkin. 
Yana bir yo'l, tomir ichiga sun'iy 
yo'lakcha joylashtirish orqali 
plastik jarohlik qo'llaniladi.

Testosteron erkaklarning jinsiy 
gormoni bo'lib, ayol tuxum 
hujayrasini urug'lantirishda 
muhim rol o'ylaydi. 
Unining darajasi hammada har xil 
bo'ladi, bepushtlikning ba'zi 
holatlarida testosteron miqdorini 
dori-vositalar bilan ko'paytirish 
talab etiladi. 
Quyida testosteronni tabbiy 
ravishda ko'paytirish yo'llari 
ko'rsatib o'tilgan: 
Yetarlicha uxlash 
Kuniga kamida 7-8 soat davomida 
tiniq uyquda bo'lish kerak; 
Vazni normada saqlash 
Ortiqcha vazn - semizlik 
testosteron darajasini keskin 
ravishda pasaytirib yuboradi. 
Lekin vaznning yetarli bo'lmasligi 
ham erkak salomatligiga salbiy 
ta'sir ko'rsatishi mumkin. Undan 
tashqari vazn yog'lar emas, balki 
mushaklar hisobiga bo'lishi zarur. 
Aktiv bo'lish 
Testosteron organizmda 
erkakning tana ehtiyojlariga 
moslanib ishlab chiqariladi. Tana 
qanchalik passiv, ya'ni harakatsiz 
bo'lsa, testosteron miqdori ham 
asta sekin apasayib boraveradi. 
Muntazam ravishda aktiv bo'lish 
(piyoda yurish, sport bilan 
shug'ullanish, suzish va hokazolar) 
testosteron organizmda asta sekin 
ko'proq ishlab chiqarilishiga olib 
keladi. 
Stressdan xoli bo'lish 
Stress organizmda kortizol 
gormonini ko'p ishlab 
chiqarilishiga olib keladi. Bunday 
holatda testosteron ishlab 
chiqarilishi pasayadi. Stressdan 
qutilish yo'llarini izlash kerak. 
Kuniga kamida 2 soat davomida 
o'zingiz yoqtiradigan faoliyat bilan 
shug'ullanishni odat qilib oling. 
Foydali ovqatlanish. Saboq.Org saytidan olingan. Erkak kishi uchun foydali 
mahsulotlardan ko'proq iste'mol 
qilish lozim.

O'ttiz yoshdan oshgan 
erkaklarning asosiy muammosi 
hisoblanmish prostata bezi haqida 
ma'lumot. 
Prostata bezi nima degani? 
Prostata bezi-mushakli bez a'zosi 
bo'lib, qovuq pufagi ostida 
joylashgan va unga tirmashib 
turadi. 
Prostata bezining vazifalari: 
Bu bez shaffof suyuqlik ajratib 
chiqaradi. Bu suyuqlik ajralib 
chiqib eyakulyasiya (shahvat 
chiqishi) jarayonida maniyga 
aralashadi va undagi 
spermatozoidning harakatlanishi 
va hayotchanligiga sharoit 
yaratadi. Chunki prostata 
suyuqligida maniyni 
suyuqlashtiruvchi fibrinolizin va 
fibrogeneza fermentlari mavjud. 
Undan tashqari prostata bezi 
urug' hujayralarning hosil 
bo'lishiga turtki berib, jinsiy 
gormonlarni ishlab chiqaruvchi 
moyak faoliyatiga katta ta'sir 
ko'rsatadi. Prostata ishlab 
chiqaradigan suyuqlik asab- 
mushak tarmog'i, ruhiy faoliyatni 
rag'batlantiradi, jinsiy ehtiyojni 
qo'zg'atadi, ereksiya va 
eyakulyasiyaga hamkorlik qiladi. 
Prostati bezi faoliyati qachon 
namoyon bo'ladi? 
Balog'at yoshidan boshlab 
keksalikka qadar. Keksalikda jinsiy 
bezlar faoliyati susayganda 
prostata bezining faoliyati ham 
pasayadi. 
Prostata bezi faoliyati 
buzulishiga nima sabab bo'ladi: 
Prostata bezi faoliyatining 
tug'ma muammolari; 
Yoshning 50 dan oshishi; 
Uzoq vaqt davomida jinsiy 
yaqinlikdan tiyilish; 
Surunkali qabziyat; 
Kam harakatli turmush tarzi; 
Betartib ovqatlanish; 
Betartib jinsiy aloqada bo'lish; 
Spirtli ichimliklarni ko'p iste'mol 
qilish. 
Prostata bezi bilan bo'gliq asosiy 
muammo nima? 
Prostatit kasalligidir. 
Prostatit kasalligi nima? 
Prostata bezining yallig'lanishidan 
kelib chiqqan kasallik. Hozirgi 
kunda dunyo bo'yicha 73-90% 
erkak aynan shu kasallikdan aziyat 
chekadi. Saboq.Org saytidan olingan. Prostatitga nima sabab bo'ladi? 
Siydik pufagi, siydik yo'li, to'g'ri 
ichak, qon tomirlari, kichik tozning 
limfa tomirlari orqali prostata 
beziga infeksiya tushib 
yallig'lanishga sabab bo'ladi. 
Prostatit alomatlari: 
Prostata bezining yallig'lanishi 
alomatlari o'tkir shamollash 
kasallik alomatlari singari bo'lishi 
mumkin. Bunda 
Tana harorati 38-39 
darajagacha ko'tariladi; 
Hojat chiqarish davomida 
anusda qattiq og'riq bo'ladi; 
Tez-tez siydik qistab, lekin siydik 
tomchilaydi, xolos; 
Siyish og'riq bilan bo'ladi; 
Qovuq bo'shlig'i atrofida 
og'riqlar bo'ladi. 
Lekin ko'p hollarda kasallik 
surunkali kechadi va bu haqda 
erkak bilmay yurishi ham mumkin. 
Prostatit nimaga ta'sir qiladi? 
Prostatit tufayli prostata bezi 
ishlab chiqargan suyuqlik qonga 
so'rilmagani uchun erkakda 
ereksiya funksiyasi buziladi. 
Prostatit oqibati qanday? 
Agar bemor vaqtida shifokorga 
murojaat etmasa, keyinchalik 
bezda yiring paydo bo'lishi 
mumkin. Kasallikning surunkali 
holati yillar mobaynida erkak 
tanasida yashirin kechib o'zini 
sezdirmaydi, lekin uning 
oqabatida sistit (qovuqning 
yallig'lanishi), pielonefrit (buyrak 
yallig'lanishi), vezikulit (urug' 
pufakchalarining yallig'lanishi), 
epidimoorxit (moyaklar 
yallig'lanishi) kasalliklari 
rivojlanishi mumkin. 
Bu kasalliklar esa erkakda 
bepushtlikni yuzaga keltirishi 
mumkin. 
Prostatitni davolash: 
Davolashdan oldin quyidagi 
tekshiruvlar o'tkaziladi: 
Kompyter orqali skaner; 
Uch tomonlama ultratovushli 
tashhis; 
Immunoferment muolajasi. 
So'nggi paytlarda prostatitni 
davolashda vakuumli transuretalli 
aspirasiya usuli qo'llaniladi. Uning 
ichiga transuretallik gipertermiya, 
radioto'lqinli terapiya, 
biorezonansli terapiya kiradi. 
Prostatitni davolashning eng 
zamonaviy usullaridan 
Toshkentdagi Doctor-D 
shifoxonasida foydalanish 
mumkin. 
Prostatitni oldini olish: 
Har kuni kamida 1 soat jismoniy 
mashg'ulotlar bajarish; 
Ko'p harakat qilish; 
Sog'lom turmush tarzida 
yashash; 
Palapartish jinsiy aloqalardan 
voz kechish; 
Ortiqcha muzlashdan o'zini 
asrash; 
Qabziyatni oldini olish; 
Sink moddasiga boy 
mahsulotlarni ko'proq iste'mol 
qilish; 
Muntazam ravishda jinsiy 
aloqada bo'lish; 
Yoshi 30 dan oshgan bo'lsa, 
yilda 1 marta urolog, androlog 
ko'rigidan o'tish.

Erkak bepushtligining asosiy 
sababchilardan biri bo'lmish 
azospermiya(azoospermiya), 
bugungi kunda dolzarb muammo 
hisoblanmoqda. Halqaro Sog'liqni 
saqlash tashkilotining 
ma'lumotiga ko'ra bepusht 
erkaklarning 10%da azospermiya 
mavjud ekan. 
Azospermiya nima degani? 
Erkak jinsiy suyuqligida 
spermatozoidlarning yo'qligi yoki 
juda kamligiga azospermiya 
deyiladi. 
Azospermiya holatiga nima 
sabab bo'ladi? 
Ko'pincha u moyak 
yetishmoqchiligi tufayli yuzaga 
keladi. Undan tashqari erkak jinsiy 
yo'llarining ikki tomonlama 
buzilishi asoratida ham rivojlanishi 
mumkin. Agar azospermiyaning 
kelib chiqish sababi aniqlanmasa, 
u holda noaniq genezga ega 
azospermiya, degan tashhis 
qo'yiladi. 
Azospermiya turlari: 
Azospermiyaning obsturktiv 
(ekskretor) va noobstruktiv 
(sekretor) shakllari mavjud. Ular 
quyidagicha farqlanadi: Saboq.Org saytidan olingan. Obstruktiv azospermiya: 
Gormonal holat normada; 
Tuxum razmeri tabiiy ravishda 
normal; 
Erkak jinsiy suyuqligida maxsus 
tekshiruv natijasida 
spermatozoid hujayralari 
aniqlanmaydi; 
Urug' o'tuvchi yo'llarda 
patologik o'zgarish mavjud, bunga 
quyidagilar sababchi bo'ladi: 
Tug'ma kasalliklar, ya'ni tashqi 
va ichki jinsiy a'zolarning 
shakllanishida patologiya; 
Jinsiy a'zolar yallig'lanishi; 
Kichik toz a'zolarda jarrohlik 
operasiya o'tkazilgani; 
Jinsiy va reproduktiv a'zolarda 
tan jarohati mavjudligi. 
Noobstruktiv azospermiya: 
Gipogonadizm (erkak jinsiy 
bezlari faoliyatining 
yetishmovchiligi); 
Jinsiy suyuqlikda oz miqdorda 
spermatozoid hujayralari mavjud; 
Gormonal buzilish; 
Bemor anamnezida (tarixida) 
gen va xromosom o'zgarish ro'y 
bergan. 
Noobstruktiv azospermiyaning 
tug'ma bo'lishi sabablaridan biri 
tuxumning rivojlanishidagi 
anomaliyalardir. Undan tashqari 
noobstruktiv azospermiyaga 
nurlanish, varikosele, alkogol 
ichimliklar, muzlash va infeksiya 
sababchi bo'lishi mumkin. 
Azospermiyaning davolanishi: 
Azospermiya turiga va kelib 
chiqish sababiga ko'ra davolanadi. 
Bunda jarrohlik yo'li, gormonal 
terapiya va kerakli dori-vositalar 
bilan terapiya qo'llaniladi. Ko'p 
hollarda azospermiya tufayli 
homilador bo'la olmayotgan 
juftlikka IKSI muolajasi tavsiya 
etiladi. Bunda mikrojarrohlik usuli 
bilan moyakdan sun'iy ravishda 
spermatozoislar ajratib olinadi va 
o'z farzandiga ega bo'lish 
imkoniyati paydo bo'ladi.